Najczęstsze przyczyny powstawania – Ból dolnej części pleców

Autor: mgr Daniel Pytel

Objawy neurologiczne związane z LBP

Zespół korzeniowy

Ból korzeniowy występuje, gdy dochodzi do zajęcia korzeni nerwowych; powszechnie określane jako rwa kulszowa. Termin rwa kulszowa jest używany niekonsekwentnie zarówno przez lekarzy, jak i pacjentów w odniesieniu do różnego rodzaju bólu nóg lub pleców. Rozpoznanie bólu korzeniowego opiera się o wyniki badań klinicznych, w tym bólu kończyn dolnych silniejszego niż ból pleców oraz nasilenia bólu kończyn dolnych podczas kaszlu, kichania czy wysiłku oraz występowanie dolegliwości bólowych przy teście uniesienia prostej nogi [1,6]. 

Radikulopatia 

Radikulopatia (uszkodzenie lub podrażnienie nerwów rdzeniowych w obrębie kręgosłupa) charakteryzuje się osłabieniem, utratą czucia lub utratą odruchów związanych z określonym korzeniem nerwowym i może współistnieć z bólem korzeniowym. Dla pacjentów z LBP i bólem korzeniowym charakterystyczny jest cięższy przebieg i mają gorsze wyniki w porównaniu z osobami z samym LBP [1].

Dyskopatia

Przepuklina dysku w połączeniu z miejscowym stanem zapalnym jest najczęstszą przyczyną bólu korzeniowego i radikulopatii. Przepukliny krążka międzykręgowego są również częstym odkryciem w badaniach obrazowych w populacji bezobjawowej, jedna postępujące zmiany widoczne w badania obrazowych zazwyczaj nie mają odzwierciedlenia w dolegliwościach bólowych [1,7].

Stenoza kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym

Zwężenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa charakteryzuje się bólem lub dyskomfortem podczas chodzenia czy długotrwałego stania. Z jednoczesnym występowaniem promieniowania do jednej lub obu kończyn dolnych i zwykle ustępuje po odpoczynku lub zgięciu odcinka lędźwiowego (chromanie neurogenne) [8]. W takich przypadkach zazwyczaj jest to spowodowane zwężeniem kanału kręgowego lub otworu kręgowego w wyniku kombinacji zmian zwyrodnieniowych, takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów międzywyrostkowych, przerost więzadła żółtego czy uwypuklenie krążków międzykręgowych (sekwestracja). Specjaliści są zgodni co do tego, że rozpoznanie klinicznego zespołu zwężenia kanału kręgowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa wymaga zarówno obecności charakterystycznych objawów przedmiotowych i podmiotowych, jak i obrazowego potwierdzenia zwężenia kanału kręgowego lub otworów w odcinku lędźwiowym. Uważa się, że objawy zwężenia odcinka lędźwiowego kręgosłupa wynikają z przekrwienia żylnego lub niedokrwienia korzeni nerwowych w końcowym odcinku kręgosłupa w wyniku ucisku [1,8,9].

Diagnostyka: czyli badania obrazowe w LBP

Chociaż testy kliniczne nie są w stanie dokładnie zidentyfikować źródła tkankowego większości bólów dolnej części pleców, niektóre struktury w obszarze krążka międzykręgowego są unerwione i wykazano, że powodują ból po stymulacji [10]. Wiele zmian widocznych w badaniach obrazowych (radiografia, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny) wykonanych u osób z LBP jest również powszechnych u osób bez takiego bólu, a ich znaczenie w diagnostyce jest źródłem wielu dyskusji. Niemniej jednak przynajmniej u osób w wieku poniżej 50 lat, niektóre nieprawidłowości widoczne w MRI (rezonansie magnetycznym) występują częściej u osób z LBP niż u osób nieodczuwających bólu [1]. Brakuje jednoznacznych dowodów na to, że badania obrazowe poprawią wyniki pacjentów z LBP, a wytyczne konsekwentnie odradzają rutynowe wykonywanie badań obrazowych u osób z takimi dolegliwościami [1,11,12].

Czynniki mające wpływ na LBP związane ze stylem życia

Aktywność fizyczna

Istnieje związek w kształcie litery „U” pomiędzy aktywnością fizyczną a utrudniającym życie bólem dolnej części pleców. Problemem jest zarówno zbyt niski poziom aktywności fizycznej (tj. < 90 min/tydz.), jak i zbyt wysoki poziom aktywności fizycznej (tj. > 100 minut intensywnej aktywności dziennie) [13,14]. Niski poziom aktywności fizycznej i siedzący tryb życia mogą sprzyjać występowaniu procesów zapalnych, a także wpływać na pogorszenie kondycji fizycznej i zdrowia kośćca [2,15].

Otyłość i palenie papierosów

Istnieje również coraz więcej dowodów na rolę otyłości brzusznej w utrudniającym życie LBP, poprzez wzmaganie procesów zapalnych w organizmie [16]. Istnieją również dowody na to, że palenie jest czynnikiem ryzyka LBP, chociaż związek jest niewielki, a dokładny mechanizm nie jest jeszcze dobrze poznany [2].

Sen

Istnieje zależność pomiędzy problemami ze snem oraz bólem dolnego odcinka kręgosłupa. Słaba jakość oraz niewystarczająca ilość snu może przyczyniać się do występowania bądź pogorszenia bólu dolnego odcinka kręgosłupa [17,18]. Sen wpływa również na szereg innych czynników pośrednio związanych z bólem dolnej części pleców, takich jak dobrostan psychiczny/dyskomfort emocjonalny [19]. Z kolei LBP będzie wpływał negatywnie na sen, co powoduje swego rodzaju efekt kuli śnieżnej [2].

Choroby współistniejące

Choroby współistniejące silnie wpływają na poziom niepełnosprawności związanej z LBP, a także stwarzają bariery w leczeniu tej przypadłości. Przykładowe choroby mogące mieć wpływ na przebieg LBP: zdiagnozowane zaburzenia zdrowia psychicznego, bezdech senny, współistniejące problemy bólowe, otyłość i „niespecyficzne” dolegliwości zdrowotne, takie jak zmęczenie, bezsenność czy zespół jelita drażliwego [2].

Czynniki psychologiczne

Czynniki psychologiczne są często badane oddzielnie, z pominięciem powiązania z LBP, jednak problemy takie jak: depresja, lęk, katastrofizm i obecność tych czynników u osób zgłaszających się z LBP wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju niepełnosprawności, mimo że mechanizmy te nie są jeszcze w pełni poznane. Strach przed cierpieniem w sytuacjach przewlekłych epizodów bólowych (w tym LBP) prowadzi do unikania aktywności fizycznej i wykonywania czynności dnia codziennego, a tym samym do niepełnosprawności ruchowej. Schemat działania wynikający z  zapamiętanych epizodów bólowych może w konsekwencji prowadzić do większych ograniczeń ruchowych, niż same dolegliwości bólowe [20]. Czynniki psychiczne, w tym znaczenie poczucia własnej skuteczności i ich wpływ na radzenie sobie z bólem są poparte przeglądem systematycznym 83 badań [21]; w których wzięło udział 15 616 uczestników odczuwających przewlekłe stany bólowe. W badaniach tych stwierdzono, że poczucie własnej skuteczności jest konsekwentnie związane z upośledzeniem i niepełnosprawnością, dystresem afektywnym i nasileniem dolegliwości bólowych. Dlatego niektóre metody leczenia bólu przewlekłego bazują na zmianach przekonań i zachowań, zamiast wyłącznego łagodzenia dolegliwości bólowych [1,22].

Nie lekceważ bólu kręgosłupa!

W Europie ból krzyża jest najczęstszą przyczyną zwolnień lekarskich i wcześniejszej emerytury. W metaanalizie z 2015 r. [23] wykazano negatywny wpływ przewlekłego bólu dolnej części pleców na życie społeczności w krajach wysokorozwiniętych. Wpływ ten był komunikowany jako: zmartwienie i strach przed społecznymi konsekwencjami przewlekłego bólu pleców, beznadziejność, napięcie rodzinne, wycofanie społeczne, utrata pracy i brak pieniędzy, rozczarowanie opieką zdrowotną, pogodzenie się z bólem i nauka strategii samokontroli [1].

Na całym świecie LBP przyczynia się do niższych dochodów, a nawet do problemu ubóstwa szczególnie w krajach nisko i średnio rozwiniętych. Przykładowo w Australii Schofield i współpracownicy [24] odkryli, że osoby, które wcześnie opuszczają rynek pracy z powodu LBP, mają znacznie mniej majątku w wieku 65 lat. Średnia wartość zgromadzonego majątku osób, które przechodzą na wcześniejszą emeryturę z powodu LBP, wynosi zaledwie 5038 dolarów australijskich przed ukończeniem 65 roku życia, w porównaniu z 339 121 dolarów dla tych, którzy pozostają na rynku pracy [1].

Niedługo ukaże się druga część artykułu, w której przedstawię metody radzenia sobie z bólem dolnej części pleców :).