Hashimoto – co to? Dlaczego powstaje? – Objawy i Diagnostyka

Choroba Hashimoto, inaczej limfocytarne zapalenie tarczycy, to jedno z najczęściej występujących schorzeń tarczycy. Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, która została opisana po raz pierwszy w 1912 roku przez japońskiego lekarza Hakaru Hashimoto. W przebiegu choroby dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu układu immunologicznego, a przez to do niszczenia własnych tkanek gruczołu tarczycy. Etiologia jest bardzo złożona i nie do końca poznana. Za czynniki przyczyniające się do rozwoju schorzenia możemy zaliczyć m.in. czynniki genetyczne, środowiskowe, żywieniowe oraz współistniejące choroby, zwłaszcza te o podłożu autoimmunizacyjnym, np. cukrzyca typu 1, celiakia, RZS, łuszczyca czy stwardnienie rozsiane [1]. Funkcje tarczycy podlegają kontroli poprzez wielopoziomowe sprzężenia zwrotne występujące na osi podwzgórze-przysadka w układzie dystrybucji hormonów tarczycy oraz w gruczole.

Charakterystyczna dla Hashimoto jest obecność limfocytów autoreaktywnych, które naciekają tkankę tarczycy autoprzeciwciałami przeciw peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz tyreoglobulinie (anty-TG), które powodują destrukcje komórek pęcherzykowatych tarczycy oraz wzmożoną poliferację tkanki włóknistej tarczycy. Naciekające limfocyty oraz rozrastające się fibroblasty mogą zastąpić miąższ nabłonkowy [2]. U części pacjentów gruczoł tarczycowy ulega stopniowemu, nie zawsze symetrycznemu, powiększeniu [3]. Wole tarczycy jest miękkie i spoiste. Niekiedy stwierdza się obecność zmian ogniskowych, które mogą występować jako pojedyncze guzki współistniejące z zapaleniem tarczycy [4].

Przed pojawieniem się objawów, choroba może rozwijać bezobjawowo. Pacjent w tym czasie nie jest świadomy oraz nie odczuwa żadnych dolegliwości. Taka sytuacja może trwać przez lata. W badaniu ultrasonograficznym również nie widać żadnych zmian w echogeniczności gruczołu [5].

Przeciwciała anty-TPO tworzą grupę przeciwciał, z których część będzie wykazywała właściwości cytotoksyczne, natomiast część będzie reagowała z peroksydazą tarczycową, hamując jej aktywność [6]. Upośledzona aktywność TPO jest przyczyną całkowitego lub częściowego zahamowania syntezy hormonów tarczycy, co prowadzić będzie do niedoczynności tarczycy. Na aktywność TPO, zasadniczy wpływ ma stężenie TSH [7]. U prawie 80% pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy występuje podwyższone stężenie przeciwciał anty-TPO, natomiast u 60% stężenie te jest bardzo wysokie. Warto dodać, że ani anty-TPO ani anty-TG, nie wykazują korelacji z typem dysfunkcji oraz ze stanem czynnościowym gruczołu [8]. Stężenie anty-TPO na jednak wpływ na stan nacieków limfocytarnych oraz stopień uszkodzenia tarczycy [9].

Dochodzi również do zaburzeń produkcji hormonów tarczycy, co prowadzi do rozwoju jej niedoczynności oraz wymaga bezwzględnego leczenia [10]. Zaleczanie Hashimoto, głownie polega na regulacji niedoczynności tarczycy, poprzez przyjmowanie lewo tyroksyny w dawce określonej przez lekarza prowadzącego, na podstawie wyników badań laboratoryjnych [11]. Choroba predysponuje do wystąpienia innych jednostek o podłożu autoimmunologicznym typu celiakia lub reumatoidalne zapalenie stawów, ze względu na rozregulowanie układu immunologicznego [12].

Dlaczego powstaje? 

Choroba Hashimoto ma etiologię genetyczną, środowiskową, egzystencjalną, jest związana z płcią, rodzicielstwem oraz wiekiem. Do czynników genetycznych zaliczyć można geny zgodności histologicznej, czyli geny kodujące antygeny leukocytów ludzkich, specyficzne geny tarczycy oraz białka regulujące układ odpornościowy. Czynniki genetyczne mają największe znaczenie i pod wpływem czynników środowiskowych, aktywują one układ odpornościowy do produkcji przeciwciał przeciw antygenom tarczycy [13].

Czynniki środowiskowe to m.in. nadmiar lub niedobór składników odżywczych, zwiększona ilość metali ciężkich, toksyny czyli substancje, które zaburzają gospodarkę hormonalną np. bis fenole, czy leki [14].

Kolejnym ważnym czynnikiem, który bierze udział w etiopatogenezie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, są infekcje, które w wyniku tzw. mimikry molekularnej inaczej geometrycznego podobieństwa między antygenami drobnoustrojów, a antygenami człowieka, może wywołać reakcje układu odpornościowego, przez co uaktywnić chorobę autoimmunologiczną [15].

Często pomijane, w aspekcie choroby Hashimoto, jest życie w przewlekłym stresie. Jest to czynnik, który w istotny sposób wpływa na stan fizyczny całego organizmu, w tym na funkcjonowanie układu odpornościowego [16].

Wolne rodniki są czynnikiem sprawczym powstania stresu oksydacyjnego. Grupa związków tlenu oraz azotu, nieposiadająca sparowanych elektronów, co czyni je wysoce reaktywnymi i destrukcyjnymi biorąc pod uwagę pojedyncze cząsteczki struktur komórkowych, a więc i całego organizmu [17]. Ich poziom wzrasta przez palenie tytoniu, spożycia alkoholu, promieniowania jonizującego czy nadmiernego stężenia metali ciężkich takich jak żelazo, miedź i cynk [18]. Na powstanie wolnych rodników wpływa również poziom zanieczyszczenia w żywności, zwłaszcza wysoko przetworzonej, która zawiera wyższe stężenie produktów końcowych glikacji składników odżywczych [19], co wpływa na wahania stężenia glukozy po posiłku [20], lipemię poposiłkową [21] oraz przyczynia się do występowania otyłości [22]. Stres oksydacyjny wpływa również na uwalnianie cytokin zapalnych, przez co nasila destrukcje komórek i ostatecznie może prowadzić do apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórki [23]. Poprzez  powstawanie nadtlenku wodoru przy procesie produkcji hormonów tarczycy, tarczyca jest nieustannie narażona na oddziaływanie stresu oksydacyjnego [24].